جنبه های روان شناختی و جامعه شناختی کاربران ایرانی فیس بوک
رسانه‌های اجتماعی در بیش از دو دهه‌ای که از ظهور آن‌ها می‌گذرد، کاربران زیادی را به خود جذب کرده و تأثیرات مختلفی را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به جای گذاشته‌اند.
هر چند در حال حاضر این رسانه‌ها انواع گوناگون یافته‌اند اما آغاز پیدایش آن‌ها را می‌توان به شکل‌گیری وب‌سایت‌های شبکه اجتماعی نسبت داد. وب‌سایت‌های شبکه اجتماعی در ابتدا بسیار ساده بودند اما با گذشت مدت زمانی اندک، شکل‌ها و نوع‌های مختلفی از آن‌ها براساس علایق شغلی، عاطفی، اشتراک فایل و… به وجود آمد. در بین این وب‌سایت‌ها، وب‌سایت فیس‌بوک توانست به محبوبیت بیشتری دست پیدا کند و در چندین سال پیاپی همواره جزو پربازدیدکننده‌ترین وب‌سایت‌های جهان باشد.
وب‌سایت فیس‌بوک در ایران نیز کاربران زیادی را به خود جذب کرد. براساس آمار منتشرشده از سوی وب‌سایت آمار جهانی اینترنت، در ژوئن ۲۰۱۶ این وب‌سایت شبکه اجتماعی، ۱۷ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر مشترک در ایران داشت که نشان می‌دهد ضریب نفوذ آن در کشور ۲۰.۸ درصد بوده است. البته پیدایش پیام‌رسان‌های فوری تلفن همراه مانند وایبر و تلگرام در چند سال اخیر باعث شد تا تعداد کاربران این وب‌سایت، یا به‌طور دقیق‌تر تعداد کاربران فعال این وب‌سایت، در ایران کاهش پیدا کند. هر چند در حال حاضر از اهمیت فیس‌بوک در ایران کاسته شده است اما این سایت کماکان تعداد کاربران بالایی دارد و در سال‌های قبل، به‌خصوص پیش از فراگیر شدن تلفن‌های همراه هوشمند و پیام‌رسان‌های فوری، رسانه اجتماعی مرجع کاربران ایرانی بوده است.
در مقاله‌ای که توسط حسین کرمانی در شماره ۴۹ فصلنامه علمی ـ پژوهشی «مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات» با عنوان «مطالعه جنبه‌های روان‌شناختی ـ جامعه‌شناختی کاربری فیس‌بوک بین کاربران ایرانی و عوامل تأثیرگذار بر آن‌ها» نوشته شده، عوامل تأثیرگذار بر جنبه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی کاربری فیس‌بوک مورد توجه قرار گرفته است. کرمانی در مقاله‌اش برای رسیدن به دلیل علاقه طیف‌های گوناگون به فیس‌بوک روی بررسی سه دسته از عوامل جمعیتشناختی، میزان استفاده از فیس‌بوک و ویژگی‌های روان‌شناسانه جامعه کاربری فیس‌بوک تمرکز کرد تا در نهایت بتواند مدل علّی تحقیقش را ارائه کند. پیش از ارائه مدل علّی تحقیق نیز آمار توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق را ارائه داد.
جنبه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی
آمار توصیفی مربوط به جنبه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی کاربری فیس‌بوک نشان داد که حضور کاربران ایرانی در فیس‌بوک به میزان زیادی به زندگی واقعی آن‌ها وابسته است. همچنین میزان اعتیاد به فیس‌بوک بین این کاربران پایین است و آن‌ها از فیس‌بوک بیشتر برای در ارتباط بودن با دوستان قدیمی و واقعی خود که از قبل با آن‌ها در تماس بوده‌اند، استفاده می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت کاربران ایرانی با حضور در فیس‌بوک یکسره از زندگی واقعی جدا نمی‌شوند بلکه از آن برای تسهیل روابط اجتماعی خود در دنیای واقعی بهره می‌برند.
آمار توصیفی ویژگی‌های روانشناسی کاربران نشان داد که در بسیاری از موارد بین کاربران تضاد وجود دارد؛ برای مثال در عین اینکه کاربران خود را پرشور می‌دانند اما خود را پرانرژی در نظر نمی‌گیرند که این امری عجیب است و نیاز است تحقیقات بعدی در این زمینه عمیق‌تر شده تا چرایی این مسئله روشن شود.
مدل علّی تحقیق تمامی عوامل تأثیرگذار بر جنبه‌های روان‌شناختی و اجتماعی کاربری فیس‌بوک را نشان می‌دهد و می‌تواند تصویری کامل از این مسئله در اختیار ما قرار دهد. در این مدل، متغیرهای جمعیتشناختی همچون تحصیلات، محل سکونت و وضعیت تأهل حذف شده‌اند چراکه با هیچ یک از متغیرهای دیگر رابطه معنادار نداشته‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این متغیرها تأثیری بر جنبه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی کاربری فیس‌بوک، نه به‌شکل مستقیم و نه به‌شکل غیرمستقیم، ندارند.
همچنین بین متغیرهای جمعیتشناختی، جنسیت مهم‌ترین متغیر است. بعد از جنسیت، شغل بر سه متغیر دیگر اثر دارد و هم به‌شکل مستقیم و هم غیرمستقیم بر متغیرهای نهایی تأثیرگذار است. پس از این دو، سن قرار دارد که تنها بر تعداد ساعات حضور در فیس‌بوک اثر علّی دارد. این تحقیق همچنین نشان داد افرادی که تعداد ساعات بیشتری در فیس‌بوک هستند بیشتر به بازنمایی خودشان علاقمندند و جامعه‌پذیری بالاتری در این وب‌سایت دارند و اعتیادشان به فیس‌بوک بیشتر است. مورد دیگر تعداد دوستان است که بر همه جنبه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی فیس‌بوک تأثیر دارد؛ به این معنی که کاربرانی که دوستان بیشتری در فیس‌بوک دارند، بیشتر به بازنمایی خود علاقمندند، جامعه‌پذیرترند، اعتیاد بیشتری به فیس‌بوک دارند و پروفایل خود را چون هویت مجازی خودشان در نظر می‌گیرند. اما افرادی که پروفایل محافظت‌شده‌تری دارند و پروفایل آن‌ها عمومی نیست، بیشتر پروفایل خود را هویت مجازی خود می‌دانند و در نتیجه بیشتر به بازنمایی خود راغب هستند.
آخرین دیدگاه‌ها